Podsumowanie 3. edycji Forum Dostępności

Demografia – wyzwanie, które redefiniuje rynek

Jednym z głównych tematów Forum były zmiany demograficzne. Eksperci podkreślali, że starzenie się społeczeństwa wymaga zmian w usługach, przestrzeni i myśleniu. Wskazywano, że w 2060 roku osoby po 65. roku życia mogą stanowić połowę populacji. W tym kontekście podczas panelu otwarcia mocno wybrzmiała myśl Marzeny Rudnickiej, z Krajowego Instytutu Gospodarki Senioralnej, że starość nie jest „szczególną potrzebą”, lecz naturalną fazą życia, do której powinniśmy przygotować świat dziś, gdy jesteśmy młodsi.

Podczas jednej z rozmów Agata Mrózek, Dyrektorka Domu Seniora „Pogodna Jesień” w Opolu, zwróciła uwagę na to, jak zmienia się rozumienie dostępności. „Kiedyś myślałam o dostępności w taki sposób, by mieć w budynku odpowiednią liczbę wind. Kiedy jednak zaczęłam się tym zajmować na poważnie, zrozumiałam, że dostępność zaczyna się gdzieś indziej – w takich miejscach jak toaleta, łazienka, łóżko” – mówiła. To tam decyduje się godność i bezpieczeństwo użytkownika. Dom Seniora również rozwija się zgodnie z nowymi trendami – poza standardową ofertą prowadzi mieszkania wspomagane oraz dom pobytu dziennego, czyli usługi zakorzenione w lokalnych społecznościach i wspierające podmiotowość seniorów.

Neuroróżnorodność – dostępność zaczyna się w relacjach, nie w meblach

Ważnym wątkiem Forum Dostępności była także neuroróżnorodność. Podczas panelu otwarcia dyskutowano o tym, że choć w biurach pojawiają się ciche strefy czy neutralne kolorystycznie przestrzenie, to wciąż najtrudniejszą barierą są stereotypy i zachowania społeczne. Dr Joanna Ławicka, założycielka Fundacji Prodeste, podkreślała, że największe wyzwanie leży „w sposobie myślenia”, bo nawet najlepsza architektura nie zapewni włączenia, jeśli w organizacjach nadal funkcjonuje stygmatyzacja. Kluczem pozostaje uważne słuchanie i gotowość do rozumienia różnorodnych potrzeb, bez których nawet najlepsze standardy pozostaną tylko narzędziem.

Regulacje i nadzór – prawo jako narzędzie zmiany

Dużą część programu poświęcono Polskiemu Aktowi o Dostępności, warunkom technicznym dla budynków i implementacji Europejskiego Aktu o Dostępności. Podczas panelu „Podsumowanie aktualności o dostępności” dyskutowano o tym, jak przepisy wpływają na rynek i codzienną obsługę klientów oraz o wciąż niewystarczającej świadomości ich celu.

Łukasz Iwancio, Dyrektor Departamentu Dostępności PEFRON zwrócił uwagę na potrzebę równowagi pomiędzy kontrolą a współpracą. Jak podkreślał, kluczowy jest stały dialog – taki, który pomaga przedsiębiorcom i instytucjom znaleźć realne, możliwe do wdrożenia drogi spełniania wymogów, tak aby „konsumenci mogli korzystać z dostępnych produktów i usług, a biznes realizować swoje cele”. Jednocześnie przypomniał, że u podstaw skuteczności przepisów leży nie tylko rozmowa, ale również ich egzekwowanie.

Paneliści zwracali też uwagę, że część podmiotów nadal postrzega wymagania ustawowe jako „zestaw obowiązków”, a nie narzędzie służące zwiększeniu jakości usług i szerszemu włączeniu społecznemu.

Design ma znaczenie

Panel „Design, który otwiera drzwi. Jak projektować produkty dostępne dla każdego?” udowodnił, że inkluzywność to nie moda, lecz kierunek wynikający z potrzeby nadania projektowaniu głębszego sensu. Jak mówił Kuba August z Tenka Product Design Studio, rosnąca świadomość znaczenia designu doprowadziła jego zespół do poszukiwania rozwiązań, które pomagają ludziom w codziennym życiu. To podejście przekładają na współpracę z firmami tworzącymi produkty nie tylko funkcjonalne, ale też intuicyjne i niewykluczające. Jak zaznaczył, projektowanie dostępnych rozwiązań nie polega jedynie na tworzeniu przedmiotów dla seniorów czy osób z niepełnosprawnościami. Chodzi o to, by produkty codziennego użytku były intuicyjne i wygodne dla jak najszerszej grupy odbiorców – by naturalnie stawały się inkluzywne, zamiast być stygmatyzujące lub wyspecjalizowane.

Podsumowując dyskusję Wiceprezeska Stowarzyszenia Projektowego SPFP Ewa Gołębiowska podkreśliła, że rośnie świadomość projektantów i otwartość na poszukiwanie nowych rozwiązań. Jej zdaniem granice tego, co możliwe, nieustannie się przesuwają – często wystarczy więcej czasu lub wysiłku, by osiągnąć efekt. Zauważyła również, że choć duże miasta wdrażają zmiany szybciej, polska przestrzeń publiczna i użytkowa staje się coraz lepiej zaprojektowana. W trakcie wydarzenia zobaczyła wiele niezwykłych produktów, które – choć powstały z myślą o osobach starszych lub z niepełnosprawnościami – są tak dobrze zaprojektowane, że ich specjalne funkcje nie rzucają się w oczy, a jednocześnie znacząco poprawiają komfort użytkowania. Szczególną nadzieję wzbudzali w niej studenci, którzy z pasją i świadomością misji wchodzą w świat projektowania dostępności.

E-commerce: rynek, który uczy się najszybciej

Ważnym punktem programu okazał się także temat dostępności cyfrowej w branży e-commerce. Przedstawicielki firm InPostu i Allegro podkreślały, że wdrażanie standardów dostępności wymaga budowania nowych kompetencji, wyrównywania poziomu wiedzy i ciągłego uczenia się. Agnieszka Ginel z firmy InPost podkreślała, że dostępność staje się elementem strategii biznesowej, z kolei Agnieszka Sławek-Helwin z firmy Allegro, że mimo czasochłonności, praca nad dostępnością jest wyjątkowo motywująca, bo szybko widać jej wpływ na doświadczenie klientów.

 

Strefa wystawiennicza – największa w historii Forum

Z roku na rok rośnie praktyczny wymiar wydarzenia, czego najlepszym przykładem jest strefa wystawiennicza – w tej edycji największa w całej historii Forum Dostępności. Prezentowano m.in.:

• rozwiązania dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami,
• urządzenia wspierające mobilność i bezpieczeństwo,
• wyposażenie łazienek i toalet projektowane zgodnie z zasadami dostępności,
• technologie cyfrowe i sensoryczne,
• elementy małej architektury oraz narzędzia projektowe.

To pokazuje, że rynek realnie odpowiada na potrzeby użytkowników i coraz szybciej adaptuje zasady projektowania uniwersalnego.

 

Debaty, raporty i wymiana wiedzy

Program uzupełniły m.in.:

• debata oksfordzka „Kolizja wartości – wolność twórcza czy dostępność?”,
• prezentacja wyników raportu Business Accessibility Forum dotyczącego implementacji Europejskiego Aktu o Dostępności,
• sesje dotyczące prostego języka, dostępności komunikacji i usług publicznych.

Wydarzenie odbyło się już po raz trzeci w Poznań Congress Center, któremu w tym roku Fundacja Integracja przyznała Certyfikat "Obiekt bez barier".

Jest to opracowany przez Fundację Integracja standard audytów architektonicznych dotyczący dostępności dla osób o ograniczonej możliwości poruszania się. W 2019 roku został on wpisany na listę akredytowanych standardów systemu certyfikacji WELL – najbardziej prestiżowego standardu dla nieruchomości komercyjnych. To pierwszy polski zbiór wytycznych dla architektów i projektantów budynków, który znalazł się na tej liście.

Konkurs Switch

Forum Dostępności już po raz drugi towarzyszyło wręczenie nagród we wspólnym konkursie Integracji i Stowarzyszenia Projektowego SPFP „Switch into universal design”. Konkurs jest skierowany do branży projektowej i służy wyróżnianiu najlepszych i zaprojektowanych uniwersalnie produktów i rozwiązań. W tym roku jury konkursu przyznało trzy nagrody i trzy wyróżnienia.

Wyróżnienia:

• Nazwa produktu: EROEDU Marka/Producent: EROEDU Projekt: Dominika Spytek
• Nazwa produktu: Kolekcja artykułów sanitarnych Barbie™ x HEWI Marka/Producent: Hewi/Barbie Sp. z o.o. Projektanci: Zespół Hewi i Barbie
• Usługa: „Kino bez barier” Projektanci: Centrum Kultury Zamek w Poznaniu

Nagrody:

• Nazwa usługi: KROPKA BRAILLE Marka/Producent: KROPKA BRAILLE Projekt fontu i strony: Danil Daneliuk — projektant, pomysł i koordynacja: Joanna Leciejewska
• Miasto Poznań. Nazwa usługi: Poznań mobil-N
• PESA Bydgoszcz za Trójczłonowy pociąg PESA ELF 3.0 60WE. Projektanci: zespół projektowy pod kierunkiem Bartosza Piotrowskiego

Tegoroczne Forum jednoznacznie pokazało, że dostępność to nie chwilowa moda, lecz długofalowy proces obejmujący każdego z nas. Jest strategiczną decyzją – zarówno społeczną, jak i biznesową – wymagającą kompetencji, współpracy i otwartości. Starzenie się społeczeństwa, różnorodność potrzeb i zmieniające się oczekiwania użytkowników sprawiają, że projektowanie usług, przestrzeni i produktów w sposób inkluzywny staje się koniecznością, a nie dodatkiem. Trzecia edycja Forum udowodniła, że budowanie świata bez barier jest możliwe dzięki zaangażowaniu projektantów, przedsiębiorców, administracji, prawników i samych użytkowników. To wspólny wysiłek, który już dziś realnie wpływa na jakość naszej codzienności – i wyznacza kierunek na kolejne lata. Organizatorzy już teraz zapraszają na kolejne spotkanie w dniach 18-19 listopada 2026 roku, by wspólnie kontynuować rozmowę o dostępności, która realnie zmienia świat.